OPEN BRIEF

Open brief aan Fikry El Azzouzi en aan de jury van de ‘Arkprijs van het Vrije Woord’

Beste heer El Azzouzi,

Vooreerst wil ik u gelukwensen met de Arkprijs van het Vrije Woord. Ik heb uw roman Drarrie in de Nacht met interesse gelezen. Ik geloof dat u een bijzondere stem in het Nederlandse taalgebied kunt worden als u blijft zoeken naar de juiste vorm voor datgene wat u te vertellen heeft (en u heeft duidelijk iets te vertellen). Toch moet ik u bekennen dat ik bedenkingen heb bij de uitreiking van de prijs van het Vrije Woord aan uw persoon.

Deze prijs werd in het leven geroepen toen de van zijn geloof gevallen Marnix Gijsen een literatuurprijs aan zijn neus zag voorbij gaan door wat Jeroen Brouwers 'kleinzielig moralistisch gekeutel' noemde vanuit religieuze hoek. Bedenker Herman Teirlinck schreef bij het lanceren van de Arkprijs in 1951 dat 'literatuur buiten Farizese handen', moest blijven. 'We eerbiedigen elke gezindheid, maar weigeren de aanmatiging van elke opgedrongen leer...'

Een tijdlang werd de Arkprijs toegekend aan mensen die tegen dogmatische tendensen van kerk en samenleving durfden in te gaan. De moedigste en wellicht belangrijkste strijd van kunstenaars is die voor meer openheid in de eigen gemeenschap.

Ik moet echter toegeven dat u me op dat vlak vooralsnog teleurstelt. Misschien niet zozeer voor wat betreft het proza van Drarrie in de Nacht dat boeiend is, zij het ietwat anekdotisch. Helaas wordt in media, zoals Vrij Nederland zelden over dat schrijfwerk gesproken. Bijna altijd gaat het over uw niet-onsympathieke persoon: de Vlaming van Marokkaanse afkomst, zonder diploma's, die zich ontpopte tot selfmade schrijver.

Grote schrijvers uit het verleden zoals de Joodse Philip Roth hadden de moed om de eigen gemeenschap en de farizeeërs tegen de haren in te strijken. Zo kreeg de jonge Roth voor zijn verhalenbundel Goodbye Columbus de rabbi’s en de Joodse Anti-Defamation League op zijn dak. Hij werd beschuldigd van Joodse zelfhaat. Roth plooide niet en deed er met het speels provocerende Portnoy's Complaint een schepje bovenop. Eigenzinnige individuen als Roth zorgden er voor dat de arme en diepgelovige Oost-Europese Joden na twee of drie generaties aan de top van de Amerikaanse samenleving meedraaiden.

Maar wat doet u? U kiest voor een makkelijkere weg en voor de korte termijn. U teert op het buikgevoel van uw gemeenschap. Een gemeenschap waar extremisme en een opkomend religieus fascisme woekeren. De onverdraagzame die u aanvalt in uw columns, is echter niet degene die onbuigzame religieuze regels in een open samenleving probeert te rammen. Nee, de fundamentalisten lijken voor u de goddeloze vrijzinnigen. Verlichtingsfundamentalisten. 'Vrijzinnig4Belgium' noemde u hen al spottend in DeWereldMorgen.be. GAIA is voor u een bende mierenneukers en Etienne Vermeersch een ‘fundamentalistische verlichtingspastoor’.

U vindt hen onder meer onverdraagzaam omdat ze zich kanten tegen hoofddoeken bij overheidsfuncties of tegen niet-verdoofd slachten. Daarmee verspreidt u niet meer dan een flauwe echo van de farizeeërkaste en brulboeien zoals de Arabisch-nationalist Abou Jahjah (iemand over wie u zich lovend uitlaat). Bovendien zijn de etiketten voor andersdenkenden waarmee u virtuoos schermt niet erg bevorderlijk voor een inhoudelijk debat.

Dat alles is niet wat ik begrijp onder het moedig verdedigen van het vrije woord waarvoor de Arkprijs beweert te staan. Misschien kunt u zich een keer verdiepen in de geschiedenis van de verlichting (die trouwens niet gelijk te stellen is aan vrijzinnigheid) voordat u naar de voorvechters van uw vrije meningsuiting uithaalt.
Indien u een relevant schrijver wil blijven, zult u dieper moeten graven. Dan zult u de voor uzelf, uw gemeenschap en voor de progressieve kerk schijnbare waarheden op hun kop moeten zetten. U zult uzelf, zoals Philip Roth, misschien een tijdlang onmogelijk maken bij een deel van de moslimgemeenschappen of in sommige vastgeroeste linkse of rechtse middens. Maar dat hoort bij de rol van de schrijver die net die dingen aan de oppervlakte brengt die de omgeving niet wil horen.

Ik denk echter dat u die kwaliteiten heeft. Ik denk dat u een zoeker bent; een vechter ook. Ik kijk dan ook uit naar uw toekomstig werk.

Chris Ceustermans

Chris Ceustermans is auteur en observator van het stedelijk leven in Antwerpen en Brussel. In 2014 verscheen bij WPG-Manteau zijn roman 'De Boekhandelaar'. In september 2015 verschijnt zijn volgende roman: 'Koude Oorlogsdromen’.

http://deboekhandelaar.com/