Years will pass
And history will show
That you were following the wrong path

The Cliff Edge of Workaday Morality, Hood, The Cycle Of Days And Seasons, 1999

Het bedrijf had moeilijke jaren achter de rug. Natuurlijk vond iedereen dat het aan de economische situatie lag. Maar het deed het een pak slechter dan zijn concurrenten. En dat valt op als je beursgenoteerd bent. De druk op de Raad van Beheer was groot. Sommigen waren ook niet gerust in wat noodzakelijkerwijze zou komen en namen al ontslag. Een totaal vernieuwde raad besloot dat er een geheel nieuwe directie moest komen. De nieuwe CEO en zijn mensen lichtten het ganse bedrijf door. De processen leken nergens naar maar vooral: de mensen waren te goed betaald. De vorige directie was te gul geweest. De directie kondigde aan dat iedereen 20% minder moest verdienen.

Het voorbeeld is fictief. Maar, wat denk je, zou de reactie zijn van de vakbonden? En van de politieke partijen die dicht bij de vakbonden staan?

De regering vindt dat ze goede managers nodig heeft. Er komen advertenties. Daarin staat klaar en duidelijk wat het loon zal zijn. De volgende regering, nochtans met dezelfde politieke partijen, vindt het jaar erop dat die managers schandalig veel verdienen en beslist dat er 20% van hun loon gaat.

Het voorbeeld is niet fictief. Maar, wat denk je, was de reactie van de vakbonden? En van de politieke partijen die dicht bij de vakbonden staan?

Het gebeurde in 2002 en 2003. Het ging niet over exorbitante lonen zoals die aan BPost- , Belgacom- en NMBS-managers worden betaald maar over zeer mooie lonen voor managers van de federale administraties, waar ik er één van ben.

Was het loon te hoog? Ik vond, toen al, dat het zo was. Dat heb ik ook publiek gezegd. Maar daar gaat het niet over. Wat is de moraliteit van mensen die een afspraak met je maken die ze een jaar later eenzijdig wijzigen?
Voor de administratiemanagers werd vastgelegd welk loon ze zouden krijgen. Met managers van overheidsbedrijven, de Thijsen en Bellensen, is dat achteraf afgesproken. Maar eigenlijk maakt dat niets uit. Er was een afspraak, onder meer over de verloning. Zijn die lonen te hoog? Ik vind die veel te hoog. Maar daar gaat het niet om. Als je afspraken maakt, ook al zijn die slecht onderhandeld, dan kom je die na. Het is een elementair onderdeel van ons recht. Slimme mensen noemen dat Pacta sunt servanda. Het is niet alleen een rechtsprincipe, het is ook een moreel principe.

Als de overheid zich daar niet aan houdt is dat moreel gezien misbruik van macht. Dat is ook zo wanneer een regering waarin geen enkele partij zit die de aanspraak aanging, de loonpassage eenzijdig wijzigt. Continuïteit van bestuur hoort ook continuïteit van moraliteit te zijn.

Als een regering vindt dat de loonregelingen er in de toekomst anders moeten uitzien, hebben ze daar vanzelfsprekend niet alleen alle recht toe. Het komt hen ook moreel toe. Maar dan wel alleen voor toekomstige aanstellingen en bij verlengingen van contracten.

En eentje om het af te leren: alleen over lonen van overheidsmanagers wordt door politici in morele termen gesproken. Is “niet te veel verdienen” het enige wat men, moreel gezien, verwacht van overheidsmanagers? Het is daar zo opvallend stil over.

Deze mening verscheen het eerst op de opiniepagina’s van De Tijd en van De Standaard op 27 augustus 2013.