Jezus sprak met een Samaritaanse vrouw bij de Bron van Jacob. Over de Jakobsbron in de stad Nabloes (Sichem of Sichar) is een kerk gebouwd, die fraai is gerestaureerd onder leiding van een orthodoxe priester.
Het gesprek met de Samaritaanse vrouw ging over de juiste plek van aanbidding. Op welke plaats moest God worden aanbeden? Op de berg Moria waar de Tweede Tempel stond of op de Berg Gerizim? De Joden waren ervan overtuigd dat de berg Moria de correcte plaats was, de Samaritanen geloofden dat het om de Berg Gerizim ging. Jezus gaf daarop het antwoord dat er een dag zou komen dat de ware aanbidders God zullen aanbidden in Geest en waarheid.
Voor Jezus en de vrouw moeten de bergen Ebal en Gerizim goed te zien zijn geweest. De bron ligt namelijk in de laagvlakte tussen beide bergen in. De Samaritanen beschouwden de berg Ebal als vervloekt. En inderdaad, deze berg is, vergeleken met de Gerizim, kaal.
Op de Berg Gerizim wonen tot op de dag van vandaag circa 330 Samaritanen. En andere groep van ruim 400 woont in de plaats Holon. Ze voeren hun eigen, Samaritaanse rituelen uit.
Tempel
De Samaritanen bouwden hun tempel aan het begin van de tweede eeuw voor Chr. Lang hebben ze er niet van genoten. Tachtig jaar later namelijk – in 108 v.Chr. – vernietigde de Hasmoneese leider Johannes Hyrcanus deze. Maar de herinnering bleef. “Onze voorouders vereerden God op deze berg”, vertelt de vrouw Jezus.
De Samaritanen bleven God aanbidden op de Gerizim. De Samaritanen beleefden hun gouden eeuw in de vierde eeuw voor Christus, toen Baba Rabba hun politieke autonomie had gegeven. Er ontstond een opleving van literatuur, godsdienst, taal en bouw van synagoges.
Kerk
De Byzantijnse christenen bouwden er in de vijfde eeuw n.Chr. een kerk. Dat ging niet zonder slag of stoot. Keizer Zeno (472-491) besloot vanwege de woede van de Samaritanen er een zeven hoge muur om heen te bouwen. In 484 droegen de christenen de kerk op aan Maria, de moeder van God. De kerk vormde een van de oorzaken van de Samaritaanse opstand in 529, wat leidde tot een bloedbad onder de Samaritanen onder keizer Justinianus . Hij besloot nieuwe versterkingen te bouwen. Na de komst van de islam in de zevende eeuw besloten vele Samaritanen moslims te worden en zij die hun geloof trouw bleven, hielden een laag profiel. De moslims verwoestten hun kerk in de achtste eeuw.
De ruïnes van de kerk zijn tot op de dag van vandaag te zien. Eenvoudig is een bezoek aan de plek echter niet, want deze bevindt zich in een afgesloten gebied en is onvoldoende ontwikkeld voor toeristen. Het Samaritaanse museum is wel gemakkelijk toegankelijk. Daar staat een priester gereed om bezoekers met een lang en ingewikkeld referaat uit te leggen waarom de Gerizim de uitverkoren berg is en niet Moria. In het museum zijn ook Samaritaanse teksten in oud-Hebreeuws te zien.
De oorsprong van de Samaritanen ligt in de afsplitsing van het noordelijk rijk na de dood van Salomo. Toen de Israëlieten in ballingschap gevoerd werden, bleven zij achter en ze mengden zich volgens de Joden met de volken die de Assyriërs naar Samaria brachten in 761 v.Chr. (vgl. 2 Kon.:24). Toen de Joden terugkeerden uit de Babylonische ballingschap, merkten ze dat de Samaritanen zich als ware aanhangers van Mozes beschouwden. Ze beschouwen alleen de vijf boeken van Mozes als geïnspireerd. De Samaritanen hebben Israëlische identiteitspapieren en kunnen Israël dus bezoeken, maar ze hebben ook vrije toegang tot Nabloes en andere Palestijnse steden.
>> Gesprek met een hedendaagse Samaritaanse vrouw.
Beeld boven: op de Berg Gerizim, de Berg van de Samaritanen.
Foto’s © Alfred Muller
Alfred Muller 